مفهوم دعوای خلع ید و تخلیهی ید چیست؟
مفهوم خلع ید و تخلیهی ید
امروز میخواهیم در خصوص دعوای خلع ید و تخلیهی ید از نظر حقوقی در قانون مدنی با یکدیگر صحبت کنیم. حتما شما هم نام دعاوی خلع ید و تخلیهی ید را در محاکم حقوقی شنیده اید. در این مقاله میخواهیم مفاهیم مذکور را در قانون کشورمان بررسی کنیم. تا انتهای مطلب با ما همراه باشید. در ابتدا لازم است مواردی را در مقدمه توضیح دهیم و سپس وارد بحث اصلی شویم. به بیانی ساده میتوان گفت که اگر ملک شما به عنوان صاحب ملک در تصرف یک شخص دیگر باشد و شما تمایلی به ادامهی تصرف او نداشته باشید میتوانید دادخواست خلع ید را تقدیم دادگاه کنید. خلع ید را میتوان همان اخراج شخص متصرف از ملک مالک تلقی کرد. دعوای خلع ید در دادگاه های حقوقی مخصوص اموال غیرمنقول است و در خصوص اموال منقول کاربردی ندارد. منظور از اموال غیر منقول، اموال غیر قابل نقل مکان مثل خانه، زمین و… است.
زمانی میتوانید دعوای خلع ید را در دادگاه مطرح کنید که دیگری به صورت غیرقانونی ملک شما را تصرف کرده باشد. وقتی بخواهید او را از ملک خود بیرون کنید میتوانید به دادگاه مراجعه و از او شکایت کنید. البته دعوای خلع ید در دادگاههای غیرکیفری یعنی دادگاه های حقوقی اقامه میشود. یکی از قوانینی که منشاء این دعوای حقوقی تلقی میشود قانون مدنی است. قانون مدنی در مادهی ۳۰۸ خود این چنین به موضوع فوق اشاره دارد و میگوید: «غصب استیلا بر حق غیر است به نحو عدوان». در ادامهی بحث نکات تکمیلی پیرامون این موضوع را مطرح خواهیم کرد.
اخراج متصرف
شرایط لازم برای دعوای خلع ید
برای اینکه در دادگاه دعوای خلع ید را مطرح کنید لازم است تا یک سری از شرایط را داشته باشید. فرقی ندارد که سند ثبتی مالکیت یا حکم دادگاه را، مبنی بر مالکیت خود بر ملک داشته باشید. در هر صورت برای طرح شکایت به سندی نیاز دارید که مالکیت شما را بر ملک اثبات کند. زیرا در این دعوای حقوقی مالکیت خواهان شکایت باید احراز شود. شرط دیگری که در این دعوا ضروری است تصرف طرف مقابل بر ملک شماست. تصرف شخص متصرف در کلیهی دعاوی مربوط به خلع ید باید غاصبانه باشد. منظور ما از غاصبانه بودن همان غیر قانونی بودن و منشاء مشروع نداشتن است. در ماده ۴۰ قانون اجرای احکام مدنی در خصوص خلع ید از ملک مشاع گفته شده که: «در مواردی که حکم خلع ید علیه متصرف ملک مشاع به نفع مالک قسمتی از ملک مشاع صادر شده باشد از تمام ملک خلع ید میشود. ولی تصرف محکوم له در ملک خلع ید شده، مشمول مقررات املاک مشاعی است».
تفاوت دعوای خلع ید و تخلیهی ید
در این قسمت از مقاله میخواهیم به تفاوت دعوای خلع ید و تخلیهی ید املاک غیر منقول بپردازیم. همان طور که پیش از این هم بیان کردیم دعوای خلع ید مربوط به زمانی است که شخص به اصطلاح حقوقی، مالک مال غیر منقول باشد. در چنین وضعیتی اگر شخص مقابل به صورت غیرقانونی ملک مالک را تصرف کرده باشد، مالک میتواند از او شکایت حقوقی کند. اما حالتی را فرض کنید که بین شخص مالک و متصرف ملک قراردادی مثل اجاره برقرار شده باشد. در قراردادهای اجاره لازم است تا زمان تخلیهی ملک اعم از خانه، مغازه و… مشخص شود. اگر شخص مستاجر حاضر نباشد تا در زمان تعیین شده ملک را تخلیه کند، به عنوان موجر میتوانید علیه او دعوای تخلیهی ید در دادگاه حقوقی مطرح کنید.
ممکن است دعوای تخلیه ید زمانی مطرح شود که بین خواهان و خواندهی دعوا قرارداد اجاره هم وجود نداشته باشد. مثلا شما میتوانید به عنوان مالک ملک غیر منقول به دیگری اجازهی استفاده از ملک خود را بدهید. اگر بخواهید اجازهی خود را پس بگیرید و شخص مقابل بی اعتنا باشد باز هم این دعوا قابل طرح است. جالب است بدانید که دعاوی تخلیهی ید هم در خصوص اموال منقول و هم در خصوص اموال غیر منقول قابلیت طرح در دادگاه دارند. در صورتی که طبق توضیحات پیشین دعاوی خلع ید فقط در مورد اموال غیر منقول قابل اقامه هستند. اگر در دادخواست خود نام این دعاوی را اشتباه بنویسید با قرار عدم استماع از سوی دادگاه مواجه خواهید شد.
تفاوت دعوای خلع ید و دعوای رفع تصرف عدوانی در قانون
در این قسمت به بررسی تفاوتهای دعوای خلع ید و رفع تصرف عدوانی میپردازیم. یکی از تفاوت های این دو دعوا در مرحلهی دادرسی است. اگر قصد طرح دعوای مربوط به تصرف عدوانی را دارید، نیازی به تشریفات دادرسی مندرج در قانون آیین دادرسی مدنی ندارید. در این دعوا امکان رسیدگی خارج از نوبت هم وجود دارد. در صورتی که در خلع ید این چنین نیست. یکی دیگر از تفاوتهای بارز این دو دعوا در این است که دعوای تصرف عدوانی هم از نظر حقوقی و هم از نظر کیفری قابل طرح در دادگاه است. در صورتی که خلع ید فقط در محاکم حقوقی مطرح میشود. برای اینکه حکم خلع ید اجرا شود باید منتظر قطعیت حکم از سوی دادگاه باشید. اما در احکام رفع تصرف عدوانی نیازی نیست تا عملیات اجرایی پس از قطعیت حکم انجام شوند.
